Wat verstaan we onder een transitie / gendertransitie?

Een gendertransitie is één van de zovele levenstransities die iemand kan doormaken. Over het algemeen start een transitie met een genderzoektocht: het verkennen van je genderidentiteit. Dit kan elke combinatie zijn van interne zelfreflectie, verbinding maken met gemeenschaps- en steungroepen, of werken met een therapeut die expertise heeft op het gebied van genderidentiteit. 

Tijdens (of na) een genderzoektocht kunnen verschillende stappen gezet worden in het kader van een gendertransitie. Je kan een sociale transitie doormaken door bijvoorbeeld je roepnaam en voornaamwoorden te veranderen; of een medische transitie door je lichaamskenmerken te veranderen door middel van hormoontherapie of eventueel een operatie. Mensen die in transitie gaan, kunnen één of meerdere van deze stappen zetten (zie verder).

Voor velen is een transitie een levenslang proces van zoeken en aanpassen, voor anderen een afgebakende periode met een duidelijk start- en eindpunt. Die laatste spreken dan over een transitieverleden. Sommige non-binaire personen of personen die aan travestie/crossdressing doen, wensen zich mogelijks niet te identificeren met de term 'transitie' omdat hun proces niet aanvoelt als een verandering van het ene binaire hokje 'man' naar het andere hokje 'vrouw' of omgekeerd. Toch zijn ook zij vaak op zoek naar hoe ze aanpassingen kunnen doorvoeren.

Een transitie is uniek

Een gendertransitie is een uiterst privé, persoonlijk en geïndividualiseerd proces. Zodoende zijn de stappen in een transitie steeds afhankelijk van ieders persoonlijke noden, behoeften en mogelijkheden.

Toch wordt "een transitie" meestal geïnterpreteerd als "veranderen van geslacht", waarbij we ervan uitgaan dat elk trans een operatie laat uitvoeren aan het boven- en/of onderlichaam. Maar lang niet elk trans persoon wenst of kan dit. Een transitie is dus veel gevarieerder dan louter een aanpassing aan de lichaamskenmerken of het aangaan van een ‘medische transitie’ (zie verder). Daarom is het correcter om te spreken van “overgang van het ene gender naar een ander gender” of “in transitie gaan” in plaats van “geslachtsverandering” of "veranderen van geslacht".

Redenen om niet in transitie te gaan

Ook niet elk trans persoon kan of wil in transitie gaan en/of de genderidentiteit kenbaar maken. Redenen om (nog) niet in transitie te gaan kunnen uiteenlopend zijn: 

  • niet verenigbaar met familiale leven of religie
  • leven in een transonvriendelijk land of gemeenschap
  • (nog) niet beschikken over voldoende financiële mogelijkheden
  • angst dat men te oud is/het lichaam zich al teveel ontwikkelde in de 'verkeerde' richting
  • geen toegang vinden tot zorg/niet weten wat mogelijk is
  • angst voor de gevolgen en reacties van anderen (stigmatisering)
  • angst voor teleurstellende resultaten en complicaties (medisch)
  • (nog) niet in de mogelijkheid zijn om de voornaam en/of geslachtsregistratie aan te passen
  • geïnternaliseerde transfobie
  • nog door een zelfontdekking of/en zelfaanvaardingsproces aan het gaan
  • ...

Een grote groep trans personen blijft dus onzichtbaar omdat ze (nog) niet openlijk in transitie gingen. 

Geen lineair proces

Een transitie kent veel verschillende facetten. Iedereen voert op eigen tempo veranderingen door die ervoor zorgen dat ze zich beter in hun vel voelen. Soms gaan mensen meerdere keren in transitie. Zo kan iemand die zich bijvoorbeeld eerst als non-binair identificeerde, zich na verloop van tijd toch eerder man voelen en in het kader daarvan nieuwe aanpassingen (of transities) doorvoeren. Sommigen keren ook terug op een aantal sociale, juridische of medische stappen (lees verder op de pagina detransitie ).

Makkelijk te lezen gids over transgender zijn en transgenderzorg

Ben of begeleid je iemand die een mentale handicap en/of extra noden heeft op vlak van visualisatie? In deze toegankelijke gids lees je over transgender zijn, transitie en transgenderzorg. 

 

Sociale transitie

Een sociale transitie verwijst naar veranderingen die je doorvoert om een sociaal leven te kunnen leiden in je gewenste genderrol en ervaren genderidentiteit. Dit proces kan bestaan uit verschillende aanpassingen: 

  • Aan mensen vertellen dat je zoekende, transgender of non-binair bent (zie Vertellen (coming-out)); 
  • Aan mensen vragen om een andere roepnaam te gebruiken die voor jou goed aanvoelt;
  • Aan mensen vragen om andere verwijs- en voornaamwoorden te gebruiken die voor jou goed aanvoelen;
  • Een genderpasje aanvragen dat jou kan helpen in de communicatie van je nieuwe roepnaam/gender naar anderen (op het openbaar vervoer, aan loketten of balies, ...);
  • Je persoonlijke expressie aanpassen: experimenteren met je genderexpressie/uiterlijk (bv. je kleden en verzorgen op een manier die voor jou goed aanvoelt wanneer andere mensen jou kunnen zien. Je kan hierbij gebruikmaken van verschillende hulpstukken zoals een pruik, corrigerend ondergoed, borst- of penisprotheses, een borstbinder, ...);
  • Je stem anders gebruiken wanneer je met andere mensen praat;
  • Toiletten en kleedkamers gebruiken in overeenstemming met je genderidentiteit;
  • ...

Een transitie is een belangrijke sociale gebeurtenis en heeft ook een effect op de mensen rondom je. Zij dienen ook hun denken, handelen en spreken aan te passen. De meeste trans personen zien een coming-out dan ook als een belangrijk onderdeel van hun transitieproces. Naast coming-out is er ook "coming-in": voeling krijgen met zichzelf en anderen via boeken, films, series, rolmodellen en via het ontmoeten van andere trans personen. 

Juridische transitie

Een juridische transitie verwijst naar administratieve aanpassingen van de officiële persoonsgegevens op je identiteitsbewijzen (identiteitskaart, rijbewijs, reispas, verblijfskaart, ...). Deze vorm van transitie kan bestaan uit: 

Bij een aanpassing van de geslachtsregistratie wordt 'M' aangepast naar 'V' of  omgekeerd. Een 'X' of neutrale geslachtsregistratie is in België (nog) niet mogelijk. Dit sluit echter non-binaire en genderfluïde personen uit van juridische gendererkenning. Bekijk het seminarie 'transwet: m/v/x of niks?'  voor meer duiding over onze wettelijke context.

Medische transitie

Een medische transitie omvat veranderingen aan de lichaamskenmerken die de persoon nodig acht om diens genderidentiteit te bevestigen. Aan de hand van transgenderzorg of genderbevestigende zorg zijn er verschillende medische stappen mogelijk:

Niet elk trans persoon wenst (alle mogelijke) medische stappen binnen diens transitie. Dit wordt net zoals bij de andere transitievormen bepaald door persoonlijke noden, behoeften en mogelijkheden. Een beknopte samenvatting van alle mogelijke medische stappen, lees je in onze zorgbrochure.

Laatst nagekeken op: .