Lichaamsbeleving bij trans personen

Uit Nederlands onderzoek (2012)Externe link PDF blijkt dat onvrede met typisch vrouwelijke en mannelijke lichamelijke kenmerken een belangrijke rol speelt bij seksuele moeilijkheden. Veel trans personen hebben het gevoel dat hun zelfbeeld niet overeenkomt met hun lichaamskenmerken en/of met het gedrag dat ze verwacht worden te stellen op basis van hun geslacht. Seksualiteit is een aspect van het leven waarbinnen het moeilijk is om die incongruentie van zich af te zetten1 .  

Seksuele handelingen binnen seksuele relaties zijn immers vaak (binair) gegenderd: actief, dominant, overheersend gedrag wordt als mannelijk bestempeld; passief, nederig, meegaand gedrag als vrouwelijk. Dit zijn echter slechts sociale verwachtingen en deze kunnen verschillen van de persoonlijke interpretatie van gedrag, maar resulteren vaak in een dubbel gevoel rond seks.  

De fysieke prikkels worden vaak als prettig ervaren, maar het gevoel dat bepaalde lichaamskenmerken niet kloppen met het zelfbeeld, zorgt soms ook voor afkeer en verdriet2 . Het vermijden van seks of grenzen stellen aan seksuele aanrakingen is dan vaak een manier om minder last te hebben van deze incongruentie. Veel trans personen verlangen echter wel naar een bevredigend seksueel leven. Ongeveer 80% van Europese transgender personen heeft vóór een medische transitie al seksuele ervaring met een partner, maar de helft ervan vermijdt genitaal contact3 . Ook andere seksuele handelingen dan genitaal contact kunnen een onderdeel zijn van seks. Hierbij wordt vaak minder genderincongruentie of -dysforie ervaren.  

Masturbatie of soloseks 

Van de trans personen die deelnamen aan een Europees onderzoekExterne link 4  en zich aangemeld hebben voor genderbevestigende chirurgie, heeft meer dan de helft ervaring met masturberen. Niet alle trans personen ervaren dit echter als prettig. Belangrijk is om zelf te ontdekken wat men leuk vindt en waar de persoonlijke grenzen liggen. Dit kan op heel veel verschillende manieren en kan, maar hoeft niet, samen te vallen met gedrag dat verwacht wordt binnen een bepaalde genderrol. 

Masturberen kan ook een goede manier zijn om het eigen lichaam te leren kennen en ook de seksuele partner(s) te informeren over wat men wel of niet fijn vindt. Er bestaat tegenwoordig ook heel wat transvriendelijk erotisch materiaal dat een veel realistischer en gevarieerd beeld geeft van lichamen en seksualiteit dan traditioneel pornografisch materiaal, met onder andere ook transgender of genderqueer pornoacteurs zoals Buck Angel, Courtney Trouble of Jiz Lee. 

Cross-gender fantaseren 

Cross-gender fantaseren is het fantaseren met het beeld van zichzelf zoals men zich identificeert. Soms enkel in de fantasie, soms ook door middel van kleding en hulpstukken. Veel trans personen fantaseren tijdens de seks of masturbatie over een lichaam dat beter bij hen past. Toch hoeft cross-gender fantaseren echter niet altijd seksueel te zijn, vaak is het ook niet bedoeld om seksuele opwinding op te roepen, maar is dit een bijkomend en normaal effect van de positieve emoties die dit oproept. 

Benoemen van lichaamsdelen 

Het gebruik van woorden die beter passen bij de genderidentiteit van de persoon, is een andere strategie die gebruikt kan worden om met de incongruentie tussen lichaam en zelfbeeld bij seks om te gaan. Zo kunnen lichaamsdelen en seksuele handelingen benoemd worden zoals ze zouden benoemd worden in de gewenste genderidentiteit.

De interpretatie van bepaalde gegenderde lichaamsdelen en handelingen hoeft immers niet noodzakelijk overeen te komen met de gangbare interpretatie ervan. Trans mannen en non-binaire personen met een vrouwelijk geboortegeslacht die geen operatie(s) ondergingen, kunnen het zo bijvoorbeeld ook hebben over ‘pijpen’ en ‘aftrekken’ wanneer de clitoris wordt gestimuleerd. 

Seksuele handelingen en identiteit 

Seks kan op verschillende manieren en bepaalde handelingen kunnen ook iemands identiteit bevestigen. Er bestaan verschillende hulpmiddelen die men kan gebruiken om er meer uit te zien zoals men zich voelt, ook tijdens seks.

Een genderbevestigende behandeling is niet altijd noodzakelijk om handelingen te stellen die beter passen bij de gewenste genderrol. Een penisprothese of voorbinddildo kan een hulp zijn tijdens het vrijen (zie hulpstukken voor seks). Natuurlijk zijn er ook trans mannen en non-binaire personen met een vrouwelijk geboortegeslacht die graag vaginaal of anaal gepenetreerd worden. Het aannemen van een dominante ‘mannelijke’ rol is immers slechts een maatschappelijke norm en kan verschillen van de persoonlijke interpretatie van seksuele handelingen. Zo kan een voorbinddildo zowel als mannelijk (representatie van een penis) als vrouwelijk (vooral vrouwen gebruiken voorbinddildo’s) geïnterpreteerd worden. 

Mensen met een platte borstkas kunnen bijvoorbeeld de borstvulling aanhouden tijdens de seksuele handelingen om zich vrouwelijk uit te drukken. Een andere manier voor personen die zich vrouwelijk voelen om de incongruentie tussen lichaam en genderrol op te vangen, is het aannemen van ‘typisch vrouwelijke’ posities tijdens seks. Anale seks kan zo een manier zijn om gepenetreerd te worden en ‘vrouwelijk’ genderrolgedrag te vertonen (volgens maatschappelijke normen). Los daarvan zijn er ook veel trans vrouwen die graag zelf penetreren tijdens seksueel contact. 

Voor sommige trans personen volstaat dit om hun lichaamsbeleving, zelfbeeld en genderrol beter overeen te doen komen en zij ontwikkelen zo een bevredigende seksualiteitsbeleving. Andere trans personen vinden verdere stappen, zoals hormonale behandeling en genderbevestigende operaties, wel noodzakelijk om deze incongruentie te verkleinen. 

Laatst nagekeken op: .