Context 

In het kader van een juridische transitie kan je een procedure voor de wijziging van je geslachtsregistratie doorlopen. Deze procedure is, sinds de Transgenderwet die op 1 januari 2018 in werking trad, relatief eenvoudig. Het is echter momenteel slechts eenmaal mogelijk de geslachtsregistratie met deze eenvoudige procedure te wijzigen. In de tweede hiertoe ondertekende verklaring staat immers dat men zich bewust is van het principieel onherroepelijke karakter van de aanpassing van het geregistreerde geslacht in de geboorteakte. De procedure om de oorspronkelijke geslachtsregistratie te herstellen, is dan ook heel wat minder evident. 

Procedure voor tweede aanpassing ("terugkeer") opstarten

Indien een persoon een nieuwe aanpassing van het geregistreerde geslacht wenst, moet een terugkeerprocedure worden doorlopen via de familierechtbank en dient de persoon een verzoekschrift in te dienen. Het is niet nodig om je te laten bijstaan door een advocaat, aangezien de wet voorziet dat je zelf het verzoekschrift mag ondertekenen (art. 1385duodecies Gerechtelijk Wetboek). Als je dat wenst, mag je je uiteraard wel laten bijstaan door een advocaat.  

Heb je nood aan juridische eerstelijnsbijstand? Iedereen kan zich aanmelden voor een gratis oriënterend gesprek met een advocaat. Meer informatie lees je hier . 

Verzoekschrift indienen 

Het verzoekschrift is een schriftelijk document om een procedure te starten bij de rechtbank. Met oog op een nieuwe aanpassing van de geslachtsregistratie dien je in dit verzoekschrift enkele verplichte vermeldingen op te nemen: 

  • de volledige datum (dag, maand en jaar); 
  • het onderwerp van je vraag aan de rechtbank (namelijk “het verzoek tot aanpassing van de geslachtsregistratie in de geboorteakte wegens uitzonderlijke omstandigheden op grond van artikel 135/1, §9 oud Burgerlijk Wetboek”); 
  • de reden om een procedure te starten (hier moet je vermelden wat de onderliggende feiten zijn die een nieuwe aanpassing van je geslachtsregistratie rechtvaardigen. Deze moeten beantwoorden aan ‘uitzonderlijke omstandigheden’); 
  • de rechter voor wie de vordering aanhangig wordt gemaakt; 
  • je volledige naam en handtekening. 

Het is dus belangrijk dat je in het verzoekschrift duidelijk schrijft wat je vraag is: “Verzoek tot nieuwe aanpassing van de geslachtsregistratie in de akte van geboorte wegens uitzonderlijke omstandigheden op grond van artikel 135/1, §9 oud Burgerlijk Wetboek”.

Daarnaast dien je de reden hiertoe goed te omschrijven (en bewijzen) waarom er sprake is van uitzonderlijke omstandigheden. Dit kan bijvoorbeeld zijn wanneer je slachtoffer bent van transfobie: dat je nadelen ondervindt van de negatieve reacties van de maatschappij op je wijziging van geslachtsregistratie. Een ander voorbeeld is wanneer je dwaling kan bewijzen: hiermee wordt de situatie bedoeld dat je welzijn erop achteruit is gegaan door de aanpassing van de geslachtsregistratie. 

De bevoegde rechter is de familierechtbank die territoriaal bevoegd is voor de gemeente waarin de aanpassing van de geslachtsregistratie via de burgerlijke stand werd uitgevoerd. Op de website Territoriale Bevoegdheid van FOD justitie kan je per gemeente opzoeken welke rechtbank bevoegd is. Zoek hierbij naar de rechtbank van eerste aanleg (de familierechtbank maakt daar deel van uit). 

Het verzoekschrift moet in tweevoud worden ingediend op de griffie van de bevoegde rechtbank. De griffie regelt dan het vervolg (zoals bijvoorbeeld de organisatie van een zitting waar je je schriftelijke uiteenzetting mondeling kan toelichten) en zal op verzoek van de rechtbank de zaak ook melden aan het Openbaar Ministerie. Als er uitspraak is, zorgt de griffie er ook voor dat de burgerlijke stand van je gemeente op de hoogte wordt gebracht van de nieuwe aanpassing van je geregistreerde geslacht. De burgerlijke stand zal dan zelf het nodige doen om het nieuwe geregistreerde geslacht op te nemen in de akten van de burgerlijke stand. 

Je doet er goed aan contact op te nemen met de griffie van de bevoegde rechtbank met de vraag of er een modelverzoekschrift beschikbaar is. 

Kostprijs 

Het opstarten en doorlopen van de terugkeerprocedure via de familierechtbank zal kosten met zich meebrengen. Om je zaak in te schrijven op de rol van de rechtbank van eerste aanleg (familierechtbank) betaal je ongeveer 165 euro. Bekijk hier de prijzen per type rechtbank .

Indien je je laat bijstaan door een advocaat, kan dit ook bijkomende kosten met zich meebrengen. Hier komen, bij een geslaagde terugkeerprocedure, ook nog kosten bij voor de administratieve aanpassingen en het aanmaken van een nieuwe identiteitskaart. 

Opgelet: nieuwe regelgeving in de loop van 2022 

In 2019 heeft het Grondwettelijk Hof geoordeeld dat de principiële onherroepelijkheid van een aanpassing van de geslachtsregistratie en de daarmee samenhangende terugkeerprocedure de Grondwet schendt. In afwachting van het optreden van de wetgever, blijft de huidige voorziene procedure echter bestaan en kan dus een nieuwe aanpassing van de geslachtsregistratie bij de familierechtbank worden afgedwongen.  

In december 2021 heeft de federale regering aangekondigd dat in de loop van 2022 de principiële onherroepelijkheid van een aanpassing van de geslachtsregistratie uit het Burgerlijk Wetboek zal verdwijnen. Vanaf dat moment zal het dus mogelijk zijn om een nieuwe aanpassing van de registratie via de gekende administratieve procedure bij de ambtenaar van de burgerlijke stand te verkrijgen. Het zal met andere woorden veel eenvoudiger worden om een nieuwe aanpassing aan te vragen. 

Laatst nagekeken op: .