Test & Tell

Achtergrond

Transgender personen worden door de WereldgezondheidsorganisatieExterne link (WHO) genoemd als één van de vijf hiv risicopopulaties, naast mannen die seks hebben met mannen (MSM), personen in gesloten centra, personen die drugs injecteren en sekswerkers. Verschillende onderzoeken hebben inderdaad aangetoond dat infectie met hiv bij transgender personen zeer hoog wordt geschat, vooral bij trans vrouwen. Een meta-analyse van 88 studies gepubliceerd tussen 2006 en 2018 komt zo op een hiv-prevalentie van 13,7% bij transgender personen, en 18,8% bij transgender vrouwen wereldwijd1. De hiv-prevalentie bij gekleurde trans vrouwen wordt nog hoger geschat2. Voor trans mannen wordt de hiv-prevalentie daarentegen zeer laag geschat, hoewel er heel weinig studies zijn die hiv bij trans mannen onderzochten.

Hoewel de hiv-prevalentie bij transgender personen zeer hoog wordt geschat, is het huidige onderzoek op dit vlak echter wel beperkt3. Zo werden vaak steekproeven gebruikt van personen die een seksueel gezondheidscentrum of gemeenschapscentrum bezochten, en focust veel onderzoek op transgender personen die aan sekswerk doen, wat kan leiden tot een over-representatie van personen met een hoger risico op hiv. Ook focust het meeste onderzoek enkel op trans vrouwen, en is er zo goed als geen onderzoek dat rekening houdt met non-binaire personen of identiteiten. Veel van deze studies situeren zich bovendien in de Verenigde Staten, Azië of Zuid-Amerika, terwijl onderzoek naar hiv onder trans personen in Europa beperkt is.

Momenteel kunnen we op basis van het huidige onderzoek niet zeggen of de hiv-prevalentie bij transgender personen in België of Europa hoger is dan bij cisgender personen. Het Transgender Infopunt analyseerde de eerste data die de prevalentie van hiv bij transgender personen uit Georgië, Servië, Zweden, Polen, Spanje en België blootlegt (N = 1263). Uit deze surveydata blijkt dat zo’n 65% de eigen hiv-status kende, waarvan 13 participanten aangaven hiv-positief te zijn, waarvan 11 trans vrouwen, 1 non-binair persoon en één trans man. Dit is 1,6% van de personen die hun hiv-status kenden, of 1% van de totale steekproef. Wel hadden 9 van de 13 participanten met hiv een geschiedenis in sekswerk. Ook verscheen er zeer recent een Britse studie die prevalentie van hiv bij transgender en non-binaire personen berekende aan de hand van cijfers uit hun nationale hiv monitoring, waarin ze sinds 2015 de genderidentiteit van alle personen met hiv in het VK registreerden4. In het VK zou zo’n 0,46-4,78 op 1000 transgender en non-binaire personen hiv-positief zijn. Deze prevalentiecijfers lijken veel lager te liggen dan de cijfers gerapporteerd in de internationale literatuur.

Onderzoeksopzet

Omdat er momenteel geen betrouwbare cijfers bestaan over hiv bij transgender en non-binaire personen in Vlaanderen, heeft het TIP in samenwerking met het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM), Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) en het Center for Evidence-Based Practice (CEBaP) van Rode Kruis-Vlaanderen een studie naar de prevalentie van hiv binnen deze populatie opgezet. Het onderzoek bestond uit een voorbereidende fase, een dataverzamelingsfase, een analysefase en een rapportagefase.

Community mapping

Eigenlijk bestaat er niet zoiets als ‘de transgender gemeenschap’, want de Vlaamse transgender populatie is heel erg divers. Daarom voerden we eerst een voorbereidende “community mapping” studie uit waarbij we na gingen hoe transgender personen zich in Vlaanderen verenigen. We maakten op basis daarvan een lijst van plaatsen waar transgender personen aanwezig zijn, gaande van cafés, evenementen en praatgroepen, over individuele zorgverleners en grote genderteams, tot online discussiegroepen en fora.

Eigenlijk bestaat er niet zoiets als ‘de transgender gemeenschap’, want de Vlaamse transgender populatie is heel erg divers. Daarom voerden we eerst een voorbereidende “community mapping” studie uit waarbij we na gingen hoe transgender personen zich in Vlaanderen verenigen. We maakten op basis daarvan een lijst van plaatsen waar transgender personen aanwezig zijn, gaande van cafés, evenementen en praatgroepen, over individuele zorgverleners en grote genderteams, tot online discussiegroepen en fora.

Uit die lijst hebben we daarna random plaatsen en tijdstippen geselecteerd (“Time-Location Sampling”). ‘random’ staat voor op toevallige wijze: dit is belangrijk om ervoor te zorgen dat bepaalde groepen niet over- of onderbelicht worden. Elke plaats en tijdstip hadden evenveel kans om al dan niet geselecteerd te worden.

Speekseltest

Er werd een planning gemaakt met plaatsen en tijdstippen die geselecteerd waren om te bezoeken, om daar speekseltesten af te nemen. Hier was het opnieuw belangrijk om personen random of toevallig te selecteren: er werd bijvoorbeeld aan elke derde persoon die ergens binnenkomt gevraagd of die wil deelnemen aan de studie. Dit opnieuw om te vermijden dat personen zichzelf selecteren (bijvoorbeeld omdat ze onveilige seks hadden) of dat de onderzoeker onbewust bepaalde mensen selecteert. Ook online en via sleutelpersonen met een groot netwerk binnen de transgender gemeenschap werden deelnemers geselecteerd.

Na toestemming voor deelname aan de studie, werd de geselecteerde personen gevraagd een vragenlijst in te vullen op een tablet, en een speekselstaal af te nemen.

Resultaten

De dataverzamelingsfase werd afgerond in juli 2023. Nu zullen de verzamelde data geanalyseerd worden. Dit zal resulteren in één of meerdere publicaties in peer-reviewed wetenschappelijke tijdschriften, én in een toegankelijk onderzoeksrapport. We vinden het belangrijk dat ook de personen waar het over gaat toegang hebben tot de onderzoeksresultaten. We zullen deze daarom vertalen naar inhoud voor onze website, fact sheets en infographics. Resultaten worden verwacht in 2024.