Detentie

Onderzoek

Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat transgender personen in gevangenissen geconfronteerd worden met een gebrek aan begrip en bezorgdheid met betrekking tot hun zorg- en ondersteuningsbehoeften1 . Daarnaast zijn ze bijzonder kwetsbaar voor ervaringen met discriminatie en geweld2 . Deze kwetsbaarheid moet volgens onderzoekers begrepen worden in de specifieke context waarin de personen worden opgesloten (bijv. mannengevangenissen met een hypermasculiene cultuur die resulteert in transfobische attitudes)3 . Hierdoor worden gedetineerde transgender personen vaker geconfronteerd met (bijkomende) problemen en uitdagingen dan gedetineerde cisgender personen4 5 .

De discriminatie die ze ervaren neemt de vorm aan van uitsluiting door andere gedetineerde personen, langdurige afzondering als beschermingsmaatregel, geen of beperkte toegang tot accessoires/hulpstukken of kleding die ze nodig hebben om hun genderidentiteit uit de drukken, geen of beperkte toegang tot activiteiten, enz.6 . Geweld kan bestaan uit intimidatie, verbaal, fysiek en seksueel geweld, zowel door medegedetineerde personen als door personeel7 8 .

Meer over onderzoek en de ervaringen van transgender personen in Belgische gevangenissen lees je in het artikel 'Gender-binaire tralies : een kwalitatief-exploratief onderzoek naar de ervaringen en uitdagingen van transgender personen in detentie' (2021)PDF.

Beleid

Internationaal

Afgelopen decennia verschenen verschillende internationale rapporten, handboeken en beleidsaanbevelingen voor de omgang met transgender (en LGBI+) personen in gevangenissen.

Onder meer het United Nations Development Programme (UNDP) en de United Nations Office on Drugs and Crimes (UNODC) van de Verenigde Naties (VN) deden onderzoek naar goede praktijken in het beheer van gedetineerde transgender personen (2020)Externe linkPDF. Ze omschreven gevangenissen als een cisnormatieve context, waardoor transgender personen voor menig uitdaging komen te staan.

Om ervoor te zorgen dat transgender personen net als andere gedetineerde personen een meer humane detentie kunnen beleven, formuleerden ze aanbevelingen: over de plaatsing/classificatie, het gebruik van namen en voornaamwoorden, begeleiding, fouille, toegang tot douches en toiletten, toegang tot kleding en persoonlijke bezittingen, vertrouwelijkheid, toegang tot trans-specifieke gezondheidszorg, ...

Meer Europese en internationale aanbevelingen en richtlijnen via:

CPT (2024). Prison Standard: Extract from the 33rd General Report CPT/Inf(2024) 16 - part. Transgender persons in prison. PDFCouncil of Europe: European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment.
UNDP (2020). Mapping of Good Practices for the Management of Transgender Prisoners.Externe linkPDF Bangkok: United Nations Development Programme.
APT. (2018). Towards the effective protection of LGBTI persons deprived of liberty: A monitoring guide.Externe link Association for the Prevention of Torture.
APT & PRI. (2015). LGBTI persons deprived of their liberty: A framework for preventive monitoring. A Detention Monitoring Tool resource: Second editionExterne linkPDF. Association for the Prevention of Torture.
UNODC. (2009). Handbook on Prisoners with Special NeedsExterne linkPDF. United Nations Office on Drugs and Crime.
NCTE (2012). Standing with LGBT prisoners: An Advocate’s Guide to Ending Abuse and Combating ImprisonmentExterne linkPDF. National Center for Transgender Equality.

Nationaal

Op het niveau van de FOD Justitie en het Directoraat-Generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI)Externe link wordt er sinds 2018 gewerkt aan aanbevelingen voor de omgang met gedetineerde transgender personen. Zo werd er naar aanleiding van de goedkeuring van de Transgenderwet (2017)Externe link een document opgesteld met aanbevelingen/richtlijnen voor de opvang van transgender personen in detentie. Na interne evaluaties werden de aanbevelingen in 2023 afgerond en geleidelijk verspreid onder de doelgroepen (gevangenisdirecties, medisch personeel en psychosociale diensten binnen de gevangenisinrichtingen).

De Basiswet betreffende het gevangeniswezen (2009)Externe link vormde de basis voor de ontwikkeling van de aanbevelingen. In de aanbevelingen wordt rekening gehouden met het huidige wettelijke kader inzake antidiscriminatie, de Transgenderwet (2017)Externe link, het federaal actieplan 2021-2024 'voor een LGBTQI+ friendly België'Externe linkPDF, de aanbevelingen van Transgender Europe (TGEU)Externe link en het CPT van de Raad van EuropaExterne link. De aanbevelingen zullen ook dienen als ondersteuning voor de opleiding die in de toekomst zal worden gegeven aan het toezichthoudend personeel.

Wil je meer weten over de aanbevelingen? Deze werden mondeling voorgesteld tijdens het Colloquium 'Gender & Justitie' op 18 april 2023Externe link en tijdens het Colloque « Observatoire des personnes transgenres en prison » op 19 november 2022Externe link.

Praktijk

Er zijn verschillende initiatieven om de situatie van transgender (en LGBI+) personen te verbeteren in het gevangeniswezen.

Beyond Binary Bars

In september 2022 startte het TIP met het project Beyond Binary Bars, gericht op de situatieverbetering voor transgender personen die in een Belgische gevangenis verblijven. Om ervoor te zorgen dat zowel gedetineerde transgender personen als penitentiaire medewerkers geïnformeerd worden over het transgenderthema, werd volgend materiaal ontwikkeld:

Zelfhulpgids

Een zelfhulpgids voor transgender personen die in een Belgische gevangenis verblijven, beschikbaar in drie verschillende talen:

Infosheet

Een infosheet voor penitentiaire medewerkers met informatie en tools om transgender personen te ondersteunen:

Dit project werd gesteund door het federale gendergelijkheidsbeleid.

Observatoire des personnes transgenres

In juni 2021 werd het « Observatoire des personnes transgenres » opgericht, een samenwerking tussen asbl I.Care en Genre Pluriels, met steun van het Waalse Gewest en Equal.Brussels. Het observatorium omvat een verzameling van kwantitatieve en kwalitatieve gegevens die op lange termijn een betere ondersteuning van transgender personen (in Waalse en Brusselse gevangenissen) en een nog beter beheer van hun situatie mogelijk maken. Dit doen ze door:

Verhalen/getuigenissen te verzamelen van gedetineerde transgender personen in Waalse/Brusselse gevangenissen(*);
Specifieke ondersteuning te voorzien voor deze transgender personen die dit nodig hebben/wensen;
Ondersteuning/training te voorzien voor instellingen die dit wensen.

(*)I.Care is momenteel (2023) enkel actief in de gevangenissen in Haren, Jamioulx, Bergen en Lantin.

In november 2022 organiseerde I.Care en Genre Pluriels een colloquium over het « Observatoire des personnes transgenres »Externe link en kwamen verschillende stakeholders en onderzoekers aan het woord.

Werkgroep LGBT+ in PCB

In de gevangenis van Brugge is in 2021 de werkgroep 'LGBT+' opgestart met als doel om mensen vanuit verschillende invalshoeken en functies die zich willen inzetten rond het LGBT+-thema, samen te brengen. De werkgroep bestaat uit medewerkers van CAW, geëngageerde gedetineerde personen, medewerkers van FOD Justitie (zowel zorgend als bewakend personeel) en externe medewerkers van LGBT+ werkingen en organisaties (Transgender Infopunt, çavaria, IGVM, ...). Er is ook de maandelijkse praatgroep TROTS in samenwerking met de lokale vereniging Gendersalon. TROTS is een veilige(re) plek voor gedetineerde personen die (een bondgenoot van) LGBT+ zijn en hierover in gesprek willen gaan met elkaar. Naast praten is er ook het theaterproject 'TROTS', waar deelnemers creatief rond het LGBT+-thema aan de slag gaan.

Meer over de LGBT+ werkgroep en TROTS lees je in het artikel 'Werken rond gender binnen hulp- en dienstverlening, een veelzijdig en zinvol project' (2023)PDF.

Meer info

Bronnen

1 a Donohue, G., McCann, E., & Brown, M. (2021). Views and Experiences of LGBTQ+ People in Prison Regarding Their Psychosocial Needs: A Systematic Review of the Qualitative Research Evidence. International journal of environmental research and public health, 18(17), 9335. https://doi.org/10.3390/ijerph18179335
2 a Carr, N., McAlister, S., & Serisier, T. (2016). Out on the inside: the rights, experiences and needs of LGBT people in prison.
3 a Rodgers, J., Asquith, N. L., & Dwyer, A. (2017). Cisnormativity, criminalisation, vulnerability: Transgender people in prisons. Tasmanian Institute of Law Enforcement Studies Briefing Paper, 12, 1-13.
4 a Gorden, C., Hughes, C., Astbury-Ward, E. M., & Dubberley, S. (2017). A literature review of transgender people in prison: An ‘invisible’population in England and Wales. Prison Service Journal, (233), 11-22.
5 a Routh, D., Abess, G., Makin, D., Stohr, M. K., Hemmens, C., & Yoo, J. (2017). Transgender inmates in prisons: A review of applicable statutes and policies. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 61(6), 645-666.
6 a Dunn, P. (2013). Slipping off the equalities agenda? Work with LGBT prisoners. Prison Service Journal, 206, 3-10.
7 a Jenness, V., & Fenstermaker, S. (2014). Agnes goes to prison: Gender authenticity, transgender inmates in prisons for men, and pursuit of “the real deal”. Gender & Society, 28(1), 5-31.
8 a Jenness, V., Sexton, L., & Sumner, J. (2019). Sexual victimization against transgender women in prison: Consent and coercion in context. Criminology, 57(4), 603-631.

Is deze pagina duidelijk?

Laatst nagekeken op: 28 juni 2023.