Het creëren van safe spaces

Stel je voor: je bent jong en zoekende. Je voelt je aangetrokken tot meisjes, maar durft er (nog) niet het label 'lesbisch' op te plakken. Je worstelt met een lichaam dat in verandering is en de verwachtingen die op je geprojecteerd worden, maar je vind nergens een plek om je hart te luchten. Je voelt je eenzaam en herkent jezelf niet in de leerkrachten en leerlingen rondom je. Je resultaten gaan achteruit. Je vraagt je af of je nu 'juf' of 'meester' wil genoemd worden, en je bent bang dat je collega's je nieuwe look zullen veroordelen. Je wil de beleefdheidsregels en het schoolreglement volgen, maar zijn er dan geen alternatieven of uitzonderingen mogelijk?

Het is fijn wanneer LGBTI+ scholieren en onderwijspersoneelsleden zich binnen het onderwijs gerepresenteerd zien. Dat kan in eerste instantie bekomen worden via aanpassingen in het schoolreglement, personeelsbeleid en de lesmaterialen, maar zeker ook via de oprichting van veilige plekken of zogenaamde 'safe spaces'.  Er bestaan verschillende LGBTI+ initiatieven die hier heel expliciet op inzetten.

Gender and Sexuality Alliances (GSA's)

Een GSA kan zo'n safe space zijn. Een GSA is een groep scholieren die vindt dat iedereen in hun onderwijscontext de vrijheid moet krijgen om zichzelf te zijn. De letters GSA staan voor Gender and Sexuality Alliance: een verbond tussen leerlingen met diverse seksuele/romantische oriëntaties, genderidentiteiten, genderexpressies en geslachtsvariaties. Soms worden zij bijgestaan door leerkrachten/docenten, CLB-medewerkers, ondersteuners, zorgcoördinatoren en ouders/opvoedingsverantwoordelijken. 

Een GSA is een krachtig initiatief omdat het mensen verenigt die zich collectief willen inzetten voor meer zichtbaarheid en dialoog. Ze zorgen ervoor dat LGBTI+ leerlingen ook een stem krijgen. Ze keren zich tegen alle vormen van geweld en uitsluiting. Het werkt vele malen beter dan een individuele aanpak waarbij LGBTI+ leerlingen vaak het gevoel krijgen dat zij het probleem of de uitzondering zijn, en een aparte aanpak vereisen. Door een GSA voelen ze zich gesterkt, want een GSA betrekt bij voorkeur ook altijd bondgenoten of ally's (leerlingen die zelf niet LGBTI+, maar wel ondersteunend zijn).

Ontstaan en ontwikkeling

In 1998 werd de eerste GSA (toen nog Gay-Straight Alliance) opgericht in de Verenigde Staten. Sinds 2005 vind je GSA’s in verschillende Amerikaanse staten en in 2006 stimuleerde het COC (een Nederlandse belangenorganisatie voor LGBTI+ personen) het vormen van GSA's in Nederland. In België zijn ondertussen ook al heel wat initiatieven terug te vinden. Recente onderzoeken1, 2, 3 bewijzen de positieve affecten van een GSA op het scholenbeleid en de individuele leerling, ouder of leerkracht.

Wat doet een GSA?

Elke leerkracht of scholier kan een GSA starten. Indien dit gedragen wordt door de directie of geïmplementeerd wordt in een breder diversiteitsbeleid, verbinden alle partijen er zichzelf toe om te zorgen voor een veilige omgeving en uitsluiting of pestgedrag te voorkomen. Om meer draagvlak te creëren is het belangrijk dat het initiatief gehoord en gezien wordt. Een GSA kan bijvoorbeeld:

  • interessante sprekers uitnodigen
  • coming-outs begeleiden
  • lesmaterialen kritisch onder de loep nemen
  • meewerken aan het diversiteitsbeleid
  • deelnemen aan de leerlingen- of studentenraad
  • zichzelf kenbaar maken via de website of socials
  • een creatieve veilige ontmoetingsruimte inrichten 
  • zichtbaarheidscampagnes opzetten (bv. campagne Paars)
  • ervoor zorgen dat de school deelneemt aan bepaalde dagen (IDAHOT, TDOV, PRIDE)
  • ...

Meer informatie over de opstart van een GSA en de positieve effecten ervan vind je op het Nederlandse gsanetwerk Externe link platform.

Studentenverenigingen en jongerenorganisaties

In België zijn er heel wat jongerenorganisaties en studentenverenigingen die zich richten op LGBT+ studenten en/of jongeren. De meeste jongerenorganisaties die specifiek inzetten op LGBTI+ jongeren vallen onder de koepelorganisatie Wel JongExterne link

T-jongExterne link , een jeugdvereniging onder Wel Jong, richt zich zelfs heel specifiek tot transgender jongeren (10 – 30 jaar). Hun werking is opgesplitst in drie leeftijdsgroepen. Verder zijn er ook een aantal door ons gekende studentenverenigingen die zich richten tot transgender studenten: AcanthaExterne link  (Gent), Queer UpExterne link (Limburg), De Flamingo’sExterne link  (Antwerpen) en LUCA queer communityExterne link .

Heel wat hogescholen en universiteiten hebben een uitgewerkt diversiteitsbeleid waar vaak ook LGBTI+ personen in worden opgenomen. Het is echter soms wel zoeken naar dat beleid op hun website of via hun externe communicatie. Universiteit GentExterne link  en Universiteit AntwerpenExterne link  zetten opvallend sterk in op de publieke bekendmaking van hun maatregelen en kunnen beschouwd worden als koplopers.

Met de campagne PaarsExterne link  zet men gedurende het hele jaar sterk in op bewustmaking bij studenten, jeugdbewegingen en onderwijspersoneel. De campagne valt uiteen in heel wat initiatieven voor en door LGBTI+ jongeren. Enthousiastelingen mogen zich steeds aanmelden om de campagne mee uit te dragen.

Laatst nagekeken op: .