Feitelijk ouderschap versus juridisch ouderschap

Als trans persoon wil je uiteraard erkend worden als ouder én erkend worden in je genderidentiteit wanneer je een kind hebt of krijgt. Ook wanneer er sprake is van meerouderschap of een nieuw samengesteld gezin wensen jullie wellicht erkenning voor de ouderrol die elk van jullie opneemt.

Er bestaan op dit moment slechts drie juridische entiteiten: moeder, vader en meemoeder. Een kind kan maar twee juridische ouders hebben die twee verschillende juridische entiteiten bekleden. Ons rechtssysteem is helaas nog niet helemaal afgestemd op de bestaande diversiteit in genderbeleving en gezinssamenstelling. 

Enkele vuistregels

  • Diegene die bevalt van het kind is en blijft altijd de moeder, ongeacht de geslachtsregistratie;
  • Een partner kan ofwel vader ofwel meemoeder zijn. Met twee moeder zijn kan niet;
  • Men gaat uit van de huidige geslachtsregistratie om de juridische entiteit te bepalen.

vermelding op geboorteakte

Indien de afstamming vaststaat of een erkenning plaatsvond, wordt je voornaam, achternaam, geboortedatum en geboorteplaats vermeld op de geboorteakte van je kind. 

Onder bepaalde voorwaarden kunnen jij of je kind een afschrift of een uittreksel van de geboorteakte aanvragen:

  • Een afschrift vermeldt de oorspronkelijke gegevens van de akte en de historiek van de staat van de persoon op wie de akte betrekking heeft.
  • Een uittreksel vermeldt enkel de actuele gegevens van de akte, zonder vermelding van de historiek van de staat van de persoon op wie de akte betrekking heeft. Op een uittreksel is dus enkel de huidige toestand van de gegevens zichtbaar.

Scenario's bij fertiliteitsbehandeling of "natuurlijke" bevruchting

Scenario 1

Je geslachtsregistratie werd voor de bevalling gewijzigd naar man, en je bevalt zelf van een kind. 

  • Jij bent de moeder

Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

  • Een eventuele partner met mannelijke geslachtsregistratie is de vader

Een natuurlijke bevruchting kan, maar jullie kunnen ook beroep moeten doen op medische begeleide voortplanting of zelfinseminatie met donorzaad.

Indien jullie beroep moeten doen op medische begeleide voortplanting met donorzaad, dan is je partner enkel automatisch vader wanneer jullie gehuwd zijn. Zijn jullie niet gehuwd, dan moet er een vaderlijke erkenning plaatsvinden of moet het vaderschap blijken uit een gerechtelijk onderzoek. Die erkenning kan je aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (stad- of gemeentehuis waar je woont). Dit kan vanaf het begin van de zwangerschap, mits medisch attest, of na de geboorte van het kind. 

  • Een eventuele partner met vrouwelijke geslachtsregistratie is de meemoeder

Jullie deden beroep op medische begeleide voortplanting of zelfinseminatie met donorzaad. Je partner is enkel automatisch meemoeder wanneer jullie gehuwd zijn. Zijn jullie niet gehuwd, dan moet er een meemoeder erkenning plaatsvinden of moet het meemoederschap blijken uit een gerechtelijk onderzoek. Die erkenning kan je aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (stad- of gemeentehuis waar je woont). Dit kan vanaf het begin van de zwangerschap, mits medisch attest, of na de geboorte van het kind. 

Scenario 2

Je geslachtsregistratie werd voor de bevalling gewijzigd naar man, en je partner bevalt van een kind.

  • Jij bent de vader

Jullie deden beroep op medische begeleide voortplanting of zelfinseminatie met donorzaad. Je bent enkel automatisch de vader wanneer jullie gehuwd zijn. Zijn jullie niet gehuwd, dan moet er een vaderlijke erkenning plaatsvinden of moet het vaderschap blijken uit een gerechtelijk onderzoek. Die erkenning kan je aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (stad- of gemeentehuis waar je woont). Dit kan vanaf het begin van de zwangerschap, mits medisch attest, of na de geboorte van het kind. 

  • Een partner met mannelijke geslachtsregistratie is de moeder

Indien je partner ook trans man of non-binair AFAB is en bevalt, wordt hij de moeder. Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

  • Een partner met vrouwelijke geslachtsregistratie is de moeder 

Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

Scenario 3

Je geslachtsregistratie werd na de bevalling gewijzigd naar man, en je bent zelf destijds bevallen van een kind.

  • Jij bent de moeder

Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

  • Je eventuele partner met mannelijke geslachtsregistratie is de vader

Indien jullie beroep moesten doen op medische begeleide voortplanting met donorzaad, dan was je partner enkel automatisch vader wanneer jullie gehuwd waren. Waren jullie niet gehuwd, dan moest er een vaderlijke erkenning plaatsvinden of moest het vaderschap blijken uit een gerechtelijk onderzoek. Die erkenning kan je aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (stad- of gemeentehuis waar je woont). Dit kan vanaf het begin van de zwangerschap, mits medisch attest, of na de geboorte van het kind. 

  • Je eventuele partner met vrouwelijke geslachtsregistratie is de meemoeder

Jullie deden beroep op medische begeleide voortplanting of zelfinseminatie met donorzaad. Je partner is enkel automatisch meemoeder wanneer jullie gehuwd zijn. Zijn jullie niet gehuwd, dan moet er een meemoeder erkenning plaatsvinden of moet het meemoederschap blijken uit een gerechtelijk onderzoek. Die erkenning kan je aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (stad- of gemeentehuis waar je woont). Dit kan vanaf het begin van de zwangerschap, mits medisch attest, of na de geboorte van het kind. 

Scenario 4

Je geslachtsregistratie werd na de bevalling gewijzigd naar man, en je partner beviel destijds van een kind.

  • Jij bent de meemoeder

Bij de geboorte werd je geregistreerd als meemoeder; maar je kan dit laten wijzigen naar vader vanaf je geslachtsregistratie gewijzigd wordt. 

  • Een partner met mannelijke geslachtsregistratie is de moeder

Indien je partner ook trans man of non-binair AFAB is en destijds beviel, werd hij de moeder. Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

  • Een partner met vrouwelijke geslachtsregistratie is de moeder

Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

Scenario 5

Je geslachtsregistratie werd voor de bevalling gewijzigd naar vrouw, en je partner bevalt van een kind.

  • Jij bent de meemoeder

Een natuurlijke bevruchting kan, maar jullie kunnen ook beroep moeten doen op medische begeleide voortplanting of zelfinseminatie met donorzaad.

Indien jullie beroep moeten doen op medische begeleide voortplanting met donorzaad, dan is je partner enkel automatisch meemoeder wanneer jullie gehuwd zijn. Zijn jullie niet gehuwd, dan moet er een meemoeder erkenning plaatsvinden of moet het meemoederschap blijken uit een gerechtelijk onderzoek. Die erkenning kan je aanvragen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (stad- of gemeentehuis waar je woont). Dit kan vanaf het begin van de zwangerschap, mits medisch attest, of na de geboorte van het kind. 

  • Een partner met mannelijke geslachtsregistratie is de moeder

Indien je partner trans man of non-binair AFAB is en bevalt, wordt hij de moeder. Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

Een natuurlijke bevruchting kan, maar jullie kunnen ook beroep moeten doen op medische begeleide voortplanting of zelfinseminatie met donorzaad.

  • Een partner met vrouwelijke geslachtsregistratie is de moeder

​​​​​​​Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

Scenario 6

Je geslachtsregistratie werd na de bevalling gewijzigd naar vrouw, en je partner beviel destijds van een kind of jullie deden beroep op draagouderschap/adoptie. 

  • Jij bent de vader

​​​​​​​Bij de geboorte werd je geregistreerd als vader; maar je kan dit laten wijzigen naar meemoeder vanaf je geslachtsregistratie gewijzigd wordt. 

  • Je partner met mannelijke geslachtsregistratie is de moeder

​​​​​​​Indien je partner trans man of non-binair AFAB is en bevalt, wordt hij de moeder. Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

  • Je partner met vrouwelijke geslachtsregistratie is de moeder 

Diegene die bevalt is en blijft altijd de moeder, zelf al laat deze de geslachtsregistratie wijzigen.

Adoptie

In het geval van adoptie word je de adoptant(e). Vader, moeder en meemoeder zijn termen die enkel bestaan bij oorspronkelijke afstamming en niet bij adoptie.

Draagouderschap

Er is helaas (nog) geen wettelijk kader voor draagouderschap in België. Na de geboorte wordt de persoon die het kind heeft gebaard (de draagouder) automatisch juridisch ‘moeder’ van het kind. Eén van de wensouders kan het kind dan bij geboorte alvast erkennen, hetzij als vader, hetzij als meemoeder, maar de andere ouder zal het kind moeten adopteren om juridisch ouder te worden.

Echter, indien de persoon die het kind gebaard heeft getrouwd is, wordt diens partner juridisch automatisch de tweede ouder (vader of meemoeder) van het kind. In dat geval moeten beide wensouders na geboorte het kind adopteren, en dient de draagouder het kind wettelijk af te staan, tenzij het automatisch vaststaande vaderschap of meemoederschap van de echtgenoot van de draagouder eerst succesvol zou zijn betwist via een procedure voor de familierechtbank.

Deze procedures kunnen best veel tijd in beslag nemen en onzekerheid met zich meebrengen. Omdat er in België geen wettelijk kader is, bestaat er weinig tot geen garantie dat de draagouder effectief het kind zal afstaan. Velen trekken om die reden naar het buitenland omdat draagouderschap in sommige andere landen beter georganiseerd is. Lees meer over draagouderschap op de website van de Maakbare Mens.  

Laatst nagekeken op: .