Wat is osteoporose?
Osteoporose, ook wel ‘botontkalking’ genoemd, ontstaat wanneer de hoeveelheid bot(dichtheid) en de kwaliteit van botten afneemt, waardoor deze minder sterk worden. Naarmate je ouder wordt, worden botten brozer en kunnen deze gemakkelijker breken.
In de regulering van botvorming en behoud van massa, speelt genderbevestigende hormoontherapie ook een belangrijke rol. Het nemen van hormonen zorgt immers zowel voor directe effecten ter hoogte van het bot, als indirecte effecten zoals veranderingen in de lichaamssamenstelling.
Naast hormoontherapie spelen ook andere factoren een rol, zoals: genetische achtergrond, BMI (body mass index), alcohol, roken, te weinig lichaamsbeweging, te weinig calcium in je voeding, een tekort aan vitamine D, endocrinologische variaties, enzovoort.
Osteoporose bij trans personen die oestrogenen nemen
Een Belgische studieExterne link1 toonde aan dat trans vrouwen die reeds voor de start van de hormonale behandeling een lagere botmassa en hogere frequentie van osteoporose hadden, mogelijks te wijten aan verminderde fysieke activiteit, minder spierkracht en lagere vitamine D spiegels hadden. Andere korte termijn prospectieve studiesExterne link2 3 4 tonen aan dat tijdens de hormonale behandeling de botmassa doorgaans gehandhaafd stabiel blijft of zelfs een toename in botmassa wordt verkregen bij trans vrouwen.
Gekende risicofactoren voor osteoporose bij trans personen die oestrogenen nemen, zijn:
- het gebruik van anti-androgeentherapie of GNRH analogen zonder associatie van een adequate dosis oestrogenen;
- of gonadectomie (verwijdering van het testikelweefsel) met gebruik van inadequate dosis oestrogenen.
Een toename in botmineraaldichtheid van de lumbale wervelkolom wordt gerapporteerd bij transgender personen die een oestrogeenbehandeling volgen. Dit wel met een laag aantal breuken.
Risico op oteoporose bij trans personen die testosteron nemen
De meeste studies bij trans mannen of personen die testosteron nemen, tonen ofwel geen verandering ofwel een toename van de botmineraaldichtheid tijdens hormonale behandeling5 6 7 . Bij personen met een vrouwelijk toegewezen geboortegeslacht kan in de late puberteit de menstruatie worden onderdrukt door middel van een progestageen, maar GnRH behandeling kan negatieve effecten induceren op de botmineralisatie8 .
Hoewel er ook geen verlaging in botdichtheid verwacht wordt bij transgender personen die een behandeling met testosteron volgen9 , is er beperkte data over het risico op breuken als gevolg van osteoporose10 . Osteoporose screening dient te worden uitgevoerd in het bijzonder voor personen die stoppen met de testosteronbehandeling na een gonadectomie (verwijdering eierstokweefsel) personen die beperkt therapietrouw zijn en personen met andere risico’s met betrekking tot de botgezondheid11 .
Screening richtlijnen
De meeste experts vinden het volgen van de botgezondheid en het voorkomen van osteoporose bij transgender personen belangrijk. De Endocrine society guidelinesExterne link adviseren een actieve beoordeling van de risicofactoren voor osteoporose inclusief het (eerdere) gebruik van hormonale therapie (met als voornaamste risico het gebruik van antiandrogenen of GNRH analogen). Therapietrouw van de hormonale behandeling is tevens van groot belang, vooral na een gonadectomie. Gebaseerd op dit risicoprofiel en de beoogde therapie kan een botmeting worden uitgevoerd. Het is belangrijk te onthouden dat parameters voor botdichtheid testen verschillen voor cisgender vrouwen en mannen. Zowel het toegewezen geboortegeslacht als het innemen van hormonen moeten dus in rekening gebracht worden.
Bronnen
- 1 Van Caenegem, E., Taes, Y., Wierckx, K., Vandewalle, S., Toye, K., Kaufman, J.M., Schreiner, T., Haraldsen, I. & T’Sjoen, G. (2013). Low bone mass is prevalent in male-to-female transsexual persons before the start of cross-sex hormonal therapy and gonadectomy. Bone, 54(1), 492-497
- 2 Van Caenegem, E., Wierckx, K., Taes, Y., Schreiner, T., Vandewalle, S., Toye, K., Kaufman, J.M. & T’Sjoen G. (2015). Preservation of volumetric bone density and geometry in trans women during cross-sex hormonal therapy: a prospective observational study. Osteoporos Int., 2;26(1), 35-47.
- 3 Van Caenegem, E., Wierckx, K., Taes, Y., Schreiner, T., Vandewalle, S., Toye, K., Lapauw, B., Kaufman, J.M. & T’Sjoen, G. (2015). Body composition, bone turnover, and bone mass in trans men during testosterone treatment: 1-year follow-up data from a prospective case-controlled study (ENIGI). Eur J Endocrinol, 172(2), 163-71.
- 4 Van Caenegem, E. & TʼSjoen, G. (2015). Bone in trans persons. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes, 22(6), 459-466
- 5 Meriggiola, M.C., Armillotta, F., Costantino, A., Altieri, P., Saad, F., Kalhorn, T., Perrone, A.M., Ghi, T. & Pelusi, C.. (2008). Effects of testosterone undecanoate administered alone or in combination with letrozole or dutasteride in female to male transsexuals. J Sex Med, 5(10), 2442–2453.
- 6 Mueller, A., Haeberle, L., Zollver, H., Claassen, T., Kronawitter, D., Oppelt, P.G., Cupisti, S., Beckmann, M.W. & Dittrich, R. (2010). Effects of intramuscular testosterone undecanoate on body composition and bone mineral density in female-to-male transsexuals. J Sex Med, 7(9), 3190–3198.
- 7 Van Caenegem, E. & TʼSjoen, G. (2015). Bone in trans persons. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes, 22(6), 459-466.
- 8 T’Sjoen G., A. J., de Vries A.L.C., Fisscher, A.D., Nieder T.O., Özer M. & Motmans J. (2019). ESSM Position Statement: Assessment and hormonal management in adolescent and adult trans people, with attention for sexual function and satisfaction. Journal of Sexual Medicine.
- 9 Singh-Ospina, N., Maraka, S., Rodriguez-Gutierrez, R. et al. (2017). Effect of Sex Steroids on the Bone Health of Transgender Individuals: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Clin Endocrinol Metab., 102(11), 3904-13.
- 10 T’Sjoen G., A. J., de Vries A.L.C., Fisscher, A.D., Nieder T.O., Özer M. & Motmans J. (2019). ESSM Position Statement: Assessment and hormonal management in adolescent and adult trans people, with attention for sexual function and satisfaction. Journal of Sexual Medicine.
- 11 Hembree, W.C., Cohen-Kettenis, P., Delemarre-van de Waal, H.A., Gooren, L.J., Meyer III, W.J., Spack, N.P., Tangpricha, V., Montori, V.M. (2009). Endocrine treatment of transsexual persons: an Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab, 94(9), 3132-31.
Is deze pagina duidelijk?
Laatst nagekeken op: .