Uit de kast komen: een proces

Het is vaak spannend om voor de eerste keer iemand te vertellen over je gendervariante gevoelens, genderidentiteit of/en transitiewens. Vertrouw erop dat een coming-out went. Het wordt vaak makkelijker doorheen de tijd.

Wellicht ging je voorafgaand aan je coming-out proces door een zelfontdekking- en zelfaanvaardingsproces. Dit zijn processen waarin je op zoek gaat naar jezelf en van jezelf leert houden. Uit de kast komen is dan weer een proces dat je samen met anderen aangaat.

Een eerste coming-out

Mogelijks ervaar je veel stress bij de gedachte aan een eerste coming-out. Je stelt je immers kwetsbaar op, en het vertellen kan gepaard gaan met twijfel, onzekerheid en angst. Laat deze gevoelens en gedachtes je echter niet verlammen, want anders raak je al snel geïsoleerd of krijg je het gevoel vast te zitten in een impasse. Het kan echter evengoed gepaard gaan met gevoelens van trots, opluchting en euforie. Tracht het voor jezelf positief om te buigen.

Of, wanneer, hoe, wat en aan wie je voor het eerst vertelt over je genderidentiteit, gendervariante gevoelens en/of transitiewens is volledig door jou te bepalen. Er is geen foute of juiste manier. 

Je kan steun zoeken bij een hulpverlener, vriend, familielid, leerkracht,... die samen met jou een belangrijke coming-out kan voorbereiden. Soms kan het ook fijn zijn wanneer iemand anders (mits toestemming en medeweten!) in jouw plaats bepaalde mensen inlicht. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer:

  • Je leidinggevende jouw de collega's inlicht
  • Je ouder de rest van de familie inlicht
  • Je klastitularis je ouders inlicht tijdens een oudergesprek
  • ...

Wanneer je graag een coming out wil doen, maar je angstig of onzeker voelt, kan het helpen om eens na te denken over een mogelijk plan van aanpak. Onderstaande vragen helpen daarbij.

De WIE-vraag

Doe je voor het eerst een coming-out? Kies dan iemand uit die je vertrouwt en waarvan je een positieve of ondersteunende reactie verwacht. Dit kan iemand uit je dichte kring zijn, maar ook een hulpverlener. Deze persoon kan je bijstaan wanneer je het aan anderen vertelt. 

Vervolgens denk je best na over wie je nog vertelt over je gendervariante gevoelens, genderidentiteit of/en transitiewens en in welke volgorde. Je hoeft zeker niet iedereen op hetzelfde moment te bereiken. Maak een selectie van mensen die het moeten weten, mensen waarvan je wil dat ze het weten, mensen die het mogen weten en mensen die het (nog) niet mogen weten. 

Grote groep mensen bereiken

Wil je graag een grote groep mensen op hetzelfde moment en dezelfde manier inlichten? Zoek dan naar een medium dat dit toelaat (bv. mail, live aankondiging, social media bericht,...).

We raden je ook aan om een steunfiguur te zoeken. Dit kan bijvoorbeeld een vriend, familielid, leerkracht, leerlingenbegeleider, HR verantwoordelijke zijn. Deze steunfiguur kan je bijstaan voor, tijdens en na de coming-out. Bij deze persoon kan je ventileren over positieve en/of negatieve ervaringen. Ook kunnen je klasgenoten, collega’s,… bij deze persoon terecht met vragen die ze misschien niet aan jou durven of willen stellen. Spreek wel op voorhand goed door wat deze persoon wel en niet mag delen in jouw naam.

De WAT-vraag

Het is zinvol voordien af te bakenen wat je wil vertellen. Denk na over volgende zaken:

  • Wat trans zijn in het algemeen betekent: wat betekent transgender, wat zijn de verschillende aspecten ervan, welke subidentiteiten bestaan er en waar vind je die kennis terug? Op onze website vind je informatie en verschillende brochures over het transgenderthema.
  • Wat trans zijn voor jou betekent: wat is jouw situatie, hoe voel en zie je jezelf, welke dingen zijn belangrijk of minder belangrijk voor jou? Wil je jezelf graag identificeren met een bepaald label? Je kiest hierbij zelf welke details je over jezelf vertelt, en je hoeft ook niet op vragen te antwoorden die je niet wil beantwoorden.

Afhankelijk van de context kan je kiezen om meer of minder uitleg te geven. Wanneer je bijvoorbeeld een tijdje afwezig zal zijn omwille van genderbevestigende medische ingrepen, dan is het aangewezen om de reden van afwezigheid te delen met je werkgever. Deze aankondiging betekent echter niet dat je details hoeft te geven over de ingreep zelf. Dit behoort namelijk tot jouw medische privacy. Het is evenmin nodig je afwezigheid te verantwoorden ten op zichtte van alle collega's, klanten, zakenpartners, betrokkenen,... Baken voor jezelf af welke informatie je met wie wil delen.

Bepaal welke info je (liever niet) zélf wil delen

Denk na over wat anderen mogen weten: wat is gepast en wat is privé? Waar wil ik liever niet op antwoorden? Het is ook belangrijk een onderscheid te maken tussen vertellen over gendervariante gevoelens of genderidentiteit en de voornaamswijziging, gewenste stappen, of reeds gezette stappen: wil je over al deze dingen praten, of je slechts beperken tot één bepaald iets? Als mensen met veel vragen zitten, maar je wil hier zelf niet op antwoorden, dan kan je hen altijd doorverwijzen naar onze website waar ze informatie over het thema kunnen vinden. 

Formuleer verwachtingen

Je probeert best je eigen verwachtingen ten aanzien van de ander te formuleren: Wat heeft me gemotiveerd om dit te vertellen? Wat hoop ik dat er gebeurt?. Dit benoemen geeft houvast, en biedt een concreet en helder toekomstperspectief. Dit kan je ook aangrijpen in het gesprek als mensen niet goed weten hoe te reageren of wat te doen. Communiceer duidelijk wat je van hen verwacht, hoe ze jou kunnen ondersteunen, wat ze beter niet vragen of zeggen etc. Velen willen je na een coming-out ondersteunen en beter begrijpen, maar weten niet hoe. Hiermee geef je ze concrete handvaten. Tracht hierbij wel rekening te houden met het tempo van anderen en wees bereid om je verwachtingen bij te stellen waar nodig. 

Gebruik passende terminologie

Een belangrijke tip is om woorden te gebruiken die goed bij je passen en die goed voor je voelen. Omdat je graag wil dat de ander je begrijpt, kan je mogelijks de neiging hebben terug te grijpen naar woorden of terminologie waarvan je denkt dat het makkelijker is voor mensen om te begrijpen, maar die jezelf misschien minder goed beschrijven. Dit is zeker het geval wanneer je een genderfluïde en/of non-binaire genderidentiteit hebt. Je zegt dan bv. "dat je ergens tussen man en vrouw zweeft", terwijl het voor jou veel meer omhelst dan dat.

Soms is het nodig om duidelijke en gemakkelijke taal te hanteren omdat je je richt tot een kind, persoon met cognitieve beperking, enz. Toch is het belangrijk om woorden te gebruiken die goed aanvoelen, zo blijf je eerlijk tegenover jezelf en kan je er makkelijker over praten.

Gebruik emotie-woorden en toon kwetsbaarheid

Deel hoe je je voelt, wat je bezig houdt, waar je bang voor bent, wat je euforie bezorgt, etc. Tracht je tot slot krachtig/assertief en tegelijkertijd kwetsbaar/open op te stellen, want meestal roep je dan eenzelfde openheid op bij de ander. Bewaak echter altijd dat iemand jouw kwetsbaarheid en openheid niet misbruikt om je te kwetsen. 

De WANNEER-vraag

Het juiste moment is dat wat veilig en comfortabel aanvoelt voor jou. Sommigen betrekken anderen vrij snel bij hun gendervariante gevoelens. Dit heeft als voordeel dat de ander samen met jou kan mee-evolueren en betrokken is op jouw genderzoektocht. Het heeft als nadeel dat je misschien nog erg twijfelt of zoekende bent en hierdoor minder duidelijk kunt communiceren. Mogelijks ben je bang dat de ander je zal willen "ompraten" of beïnvloeden wanneer je nog niet helemaal zeker bent van je stuk. 

Door interne worsteling, twijfels, angst voor reacties of simpelweg omdat het nooit eerder in je leven speelde, kan je er ook jaren over doen vooraleer je deze gevoelens met anderen deelt. Lang wachten met een coming-out heeft als nadeel dat je je erg geïsoleerd kan voelen of/en dat je al veel verder staat dan de ander in het ontdekking- en aanvaardingsproces. Mogelijks heb je ook zaken ondernomen in het geheim zonder dat de ander hiervan wist. Hierdoor kan de persoon in kwestie zich "bedrogen" of weinig betrokken voelen. Een voordeel is dan weer dat je meer tijd aan jezelf gaf zonder beïnvloeding van anderen. 

Vertellen over gendervariante gevoelens, genderidentiteit of/en een transitiewens tijdens discussies en ruzies is geen goed idee. Wanneer jij of de ander gehaast bent/is of onder veel stress staat doe je ook best geen coming-out. Het is belangrijk dat je tijd en ruimte creëert. Iemand informeren aan het begin van een weekend bijvoorbeeld laat toe er nog eens rustig over na te denken, en er eventueel op terug te komen tijdens een goed gesprek.

De HOE-vraag

Elke coming-out is anders. Er is geen goede of foute manier om uit de kast te komen. Zoek naar een manier die comfortabel en authentiek aanvoelt. Jouw eigen stijl en voorkeur, de situatie, en de anderen zijn van invloed op hoe je een coming-out doet. 

Er zijn verschillende mogelijkheden om je boodschap over te brengen:

  • Een live gesprek
  • Een brief/kaartje/post-it
  • Een e-mail
  • Een social media bericht
  • Een coming-out filmpje
  • Een ingesproken audiobericht
  • Een SMS
  • Een "nieuw" geboortekaartje
  • Een telefoon-, chat- of videogesprek
  • Een folder, boek,... rond het thema laten rondslingeren 
  • Een live aankondiging op school, werk,...
  • ...

Geschreven versus ongeschreven

Elke vorm heeft natuurlijk voor- en nadelen. De mate van confrontatie kan overwogen worden bij de keuze. Evenals of je er nood aan hebt om het verhaal te kunnen brengen zonder onderbrekingen. Wanneer je bijvoorbeeld een brief afgeeft is er minder confrontatie en geen ruimte voor onderbreking. Dit heeft als voordeel dat je kan neerschrijven wat je wil en zorgvuldig je woorden kan wikken en wegen.

Via een live gesprek een coming-out doen kan spannend zijn. soms vergeet je zaken te vertellen of/en kom je niet uit je woorden, durf je plots niet meer zeggen wat je initieel wel wilde zeggen, neemt de ander jouw spreekruimte in etc. Het voelt wel een stuk minder afstandelijk aan en het biedt ruimte aan de ander om onmiddellijk te reageren. Hierdoor ontstaat er sneller dialoog en kan je snel extra duiding geven waar nodig. Bovendien kan het erg fijn zijn om een positieve reactie te krijgen en iemands lichaamstaal te zien en ervaren.

Kies de juiste verwoording en medium

Het is ook belangrijk bewust te zijn van welk effect verwoording kan hebben. Wil je een zachte opening maken, of meteen duidelijkheid scheppen? Zo kan je bijvoorbeeld kiezen om te starten met: “Ik twijfel over mijn genderidentiteit”, of meteen zeggen: “Ik ben transgender”. Het hangt er natuurlijk sterk vanaf in welke situatie je je bevindt en waar je je comfortabel bij voelt. Zo kan je er ook voor kiezen om bijvoorbeeld een gesprek te hebben tijdens een wandeling, zodat het niet nodig is om oogcontact te moeten maken.

Belangrijk is dat je het nieuws vertelt op een manier die voor jou aangenaam aanvoelt. Denk er rustig over na wat je wel of niet wil, en wat de voor -en nadelen zijn die voor jou persoonlijk het meeste doorwegen. Een coming-out is een uiterst persoonlijk proces, maar ook weer niet helemaal. Een SMS sturen naar je grootouders die niet goed overweg kunnen met een GSM is misschien geen zo'n strak plan. Evenmin is een lange brief met complexe terminologie niet de beste manier om een kleuter in te lichten. Zoek dus naar een manier die voor jou aangenaam voelt, maar houd ook rekening met de ander. 

Zorg voor ontspanning en rust

Denk tot slot na over zaken die jou rust en ontspanning bieden. Een coming-out gaat bij de meeste mensen gepaard met stress en heftige emoties, zelfs al verloopt alles goed. Voor of na een coming-out kan je een ontspannend moment inplannen. Spreek bijvoorbeeld af met een steunfiguur die al op de hoogte is, kijk wat tv, ga sporten,...

Je kan ook vragen aan je steunfiguur om bij je in te checken na een coming-out. Deze persoon kan je de ruimte bieden om te ventileren. Een knuffel krijgen, je lievelingsgerecht voorgeschoteld krijgen, een motiverend kaartje mogen ontvangen,... zijn allemaal zaken die op zo'n moment erg veel deugd doen. 

Tips

  • Pas je stijl aan naargelang je ouders, kinderen, (ex)partner, school of werk informeert.
  • Durf zelfzeker zijn en gun het jezelf om open te bloeien.
  • Oefen al eens op voorhand en neem je tijd om de juiste woorden te zoeken.
  • Schrijf neer wat je graag wil zeggen.
  • Besef dat jezelf kwetsbaar opstellen moedig is.
  • Geef niet te veel persoonlijke details als je dat niet wilt, of als je denkt dat je daar later spijt van kan hebben.
  • Respecteer je eigen grenzen, qua (medische) privacy.
  • Geef ruimte aan emoties: tranen of stress hoeven niet onderdrukt te worden.
  • Geef duidelijk aan waar de ander informatie en steun kan vinden (bijvoorbeeld het Transgender Infopunt, praatgroepen,...).
  • Wees geduldig voor hoe je verhaal bij de ander binnenkomt, eis niet onmiddellijk een reactie.
  • Blijf zelf kalm en respectvol.
  • Benadruk dat gender slechts één aspect van iemands persoonlijkheid is.

Meer ondersteuning of info nodig?

We staan voor je klaar! 

Het kan ook helpend zijn je te laten bijstaan door een professioneel hulpverlener. Hiervoor kan je terecht bij een psycholoog van op onze zorgkaart, een Jongeren Advies Centrum (JAC)  of een Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) . Inspiratie en extra advies vind je in deze voorbeeldbrieven, berichten, mails, coming-out filmpjes en gidsen .

Laatst nagekeken op: .