Hoe aanpakken?

Eigen keuze

Je ging door een zelfontdekkingsproces (en misschien ook een zelfaanvaardingsproces) en je bent tot de beslissing gekomen dat je hier graag iets over deelt met anderen? 

De eerste keer iemand vertellen over je gendervariante gevoelens, genderidentiteit of transitiewens is vaak een grote en moeilijke stap. Je stelt je kwetsbaar op, en het vertellen kan gepaard gaan met twijfel, onzekerheid, angst en stress. Laat deze gevoelens en gedachtes je echter niet verlammen, want anders raak je al snel geïsoleerd of krijg je het gevoel vast te zitten in een impasse. 

Ook later in je leven, bijvoorbeeld bij het daten, solliciteren voor een nieuwe job of bij het aangaan van nieuwe vriendschappen, kan het thema zich opnieuw aandienen. Een coming-out is niet iets wat je één keer doet, het is iets wat je vaak je hele leven lang doet. Het is dus eigenlijk juister om te spreken over een coming-out proces. 

Je bent vrij om een coming-out te doen op een manier en tijdstip dat goed voor je aanvoelt. Dit kan aan het begin van een genderzoektocht, maar evengoed tijdens of na een eventuele transitie. Ook heb je steeds de keuze om naargelang de context andere nadrukken te leggen, of andere dingen te vertellen naargelang wat relevant voor je lijkt. Je kan jezelf voorbereiden aan de hand van enkele richtinggevende vragen.

De WAT-vraag

Het is zinvol voordien af te bakenen wat je wil vertellen. Het is een goede richtlijn om eens na te denken over deze twee onderdelen:

• Wat trans zijn in het algemeen betekent, of waar die kennis terug te vinden is. Op deze website vind je heel wat informatie en verschillende brochures.
• Wat trans zijn voor jou betekent: wat is jouw situatie, hoe voel en zie je jezelf, welke dingen zijn belangrijk of minder belangrijk voor jou? Wil je jezelf graag identificeren met een bepaald label? Je kiest hierbij zelf welke details je over jezelf vertelt, en je hoeft ook niet op vragen te antwoorden die je niet wil beantwoorden.

Afhankelijk van de context kan je kiezen om meer of minder uitleg te geven. Wanneer je bijvoorbeeld een tijdje afwezig zal zijn omwille van medische ingrepen, dan zal je de reden van afwezigheid moeten delen met je werkgever. Deze aankondiging betekent echter niet dat je details hoeft te geven over de ingreep zelf, het is immers jouw medische privacy. Het is evenmin nodig je afwezigheid te verantwoorden ten op zichtte van alle collega's, klanten, zakenpartners, leerlingen,... Baken voor jezelf af welke informatie je met wie wil delen.

Denk na over wat anderen mogen weten: wat is gepast en wat is privé? Waar wil ik liever niet op antwoorden? Het is ook belangrijk een onderscheid te maken tussen vertellen over gendervariante gevoelens of genderidentiteit en de voornaamswijziging, gewenste stappen, of reeds gezette stappen: wil je over al deze dingen praten, of je slechts beperken tot één bepaald iets? Als mensen met veel vragen zitten, maar je wil hier zelf niet op antwoorden, kan je hen altijd doorverwijzen naar onze website of werking waar ze informatie over het thema kunnen vinden. 

Je probeert ook best je eigen verwachtingen te formuleren: “Wat heeft me gemotiveerd om dit te vertellen?” en “Wat hoop ik dat er gebeurt?”. Dit benoemen geeft houvast, en biedt een concreet en helder toekomstperspectief. Dit kan je ook aangrijpen in het gesprek als personen niet goed weten hoe te reageren. Communiceer duidelijk over je verwachtingen, maar tracht ook rekening te houden met het tempo van anderen om zich aan te passen.

Een belangrijke tip is om woorden te gebruiken die goed bij je passen en die goed voor je voelen. Omdat je graag wil dat de ander je begrijpt, kan je mogelijk de neiging hebben terug te grijpen naar woorden of terminologie waarvan je denkt dat het makkelijker is voor mensen om te begrijpen, maar die jezelf misschien minder goed beschrijven. Dit is zeker het geval wanneer je een fluïde en/of non-binaire genderidentiteit hebt. Toch is het belangrijk om woorden te gebruiken die goed aanvoelen, zo blijf je eerlijk tegenover jezelf en kan je er makkelijker over praten. Het is jouw moment, jij kiest wat je wil zeggen of niet wil zeggen. Gebruik ook emotie-woorden en tracht je krachtig doch kwetsbaar op te stellen, meestal roep je dan dezelfde houding op bij de ander. 

De WANNEER-vraag

De juiste plaats en het goede moment is dat wat veilig en comfortabel aanvoelt. Vertellen over gendervariante gevoelens, genderidentiteit of/en een transitiewens tijdens discussies en ruzies of wanneer iemand gehaast is wordt afgeraden omdat dit maar zelden goede reacties oplevert. De ander moet tijd en ruimte krijgen om de zelfonthulling te laten doordringen. En jij kan ook tijd gebruiken om rustig te kunnen uitdrukken wat je graag wil delen. Iemand informeren bij het begin van een weekend bijvoorbeeld laat toe er nog eens rustig over na te denken, en er eventueel op terug te komen tijdens een goed gesprek.

De WIE-vraag

Je denkt ook best na over wie en in welke volgorde je wat vertelt. Je hoeft zeker niet iedereen op hetzelfde moment in te lichten. De meeste mensen kiezen ervoor om het voor de eerste keer te delen met iemand die ze vertrouwen en dicht bij hen staat. Anderen verkiezen een neutrale hulpverlener of vertrouwensfiguur. Het is aangeraden dat je iemand kiest waarvan je inschat dat deze positief en ondersteunend zal reageren. Deze persoon kan je bondgenoot zijn en je bijstaan wanneer je het aan anderen vertelt. 

De HOE-vraag

Elke coming-out is anders en bijgevolg is er ruimte om te zoeken waar jij je goed bij voelt. De eigen stijl en voorkeur, de situatie, en de anderen zijn van invloed op hoe iets kenbaar wordt gemaakt.

Er zijn verschillende mogelijkheden om iemand te informeren:

• Een live gesprek
• Een brief/kaartje
• Een e-mail
• Een sociale media bericht
• Een audiobericht
• Een SMS
• Een telefoon- of videogesprek
• Een folder, boek,... rond het thema laten rondslingeren 
• ...

Elke vorm heeft natuurlijk voor- en nadelen. De mate van confrontatie kan overwogen worden bij de keuze. Evenals of je er nood aan hebt om het verhaal te kunnen brengen zonder onderbrekingen. Het is hierbij belangrijk bewust te zijn van welk effect verwoording kan hebben. Wil je een zachte opening maken, of meteen duidelijkheid scheppen? Je kan kiezen om te starten met “Ik twijfel over mijn genderidentiteit”, of meteen zeggen “Ik ben transgender”. Het hangt er natuurlijk sterk van af in welke situatie je je bevindt en waar je je comfortabel bij voelt. Zo kan je er ook voor kiezen om bijvoorbeeld een gesprek te hebben tijdens een wandeling, zodat het niet nodig is om oogcontact te moeten maken.

Belangrijk is dat je het nieuws vertelt op een manier die voor jou aangenaam aanvoelt. Denk er rustig over na wat je wel of niet wil, en wat de voor -en nadelen zijn die voor jou persoonlijk het meeste doorwegen. Een coming-out is een uiterst persoonlijk proces, maar ook weer niet helemaal. Een SMS sturen naar je grootouder die niet goed overweg kan met een GSM is misschien geen zo'n strak plan. Evenmin is een lange brief met complexe terminologie niet de beste manier om een kleuter in te lichten. Zoek dus naar een manier die voor jou aangenaam voelt, maar houd ook rekening met de ander. 

Als je bang bent voor reacties, kan je ook eerst even polsen hoe men over dit thema denkt. Dit kan je doen door het thema naar boven te brengen zonder over jezelf te spreken. Je kan bijvoorbeeld vertellen over iemand die trans is en dan zien hoe je omgeving hierop reageert. Wees je er wel van bewust dat personen anders kunnen reageren wanneer dit thema algemeen wordt aangebracht, dan wanneer het gaat over iemand die ze kennen. De reactie wanneer jij uit de kast komt kan positiever of negatiever zijn dan wanneer het over een persoon gaat die ze niet kennen. 

Sta ook even stil bij wat je kan doen om jezelf goed te doen voelen, want een coming-out kan gepaard gaan met heel wat stress en emoties, ook als die vlot verloopt. Je kan bijvoorbeeld voordien of achteraf afspreken met een steunfiguur, of vragen dat die je steunt tijden de coming-out. Je kan ook nadenken of er dingen zijn die je kunnen laten ontspannen, zoals bijvoorbeeld luisteren naar muziek, sporten,... of maak een lijstje van je persoonlijke verwezenlijkingen.

Grote groepen

Als je grote groepen in één keer wil informeren, kan je een steunfiguur zoeken. Het kan immers aangenaam en nuttig zijn om iemand erover te vertellen die je vertrouwt (een vriend, familielid, leerkracht, leerlingenbegeleider, HR verantwoordelijke,…). Deze steunfiguur kan je bijstaan voor, tijdens en na de coming-out. Bij deze persoon kan je ventileren over positieve en/of negatieve ervaringen. Ook kunnen je klasgenoten, collega’s, … bij deze persoon terecht met vragen die ze misschien niet aan jou durven stellen. Spreek dus op voorhand goed door wat deze persoon wel en niet mag meedelen.

Tips

• Pas je stijl aan naargelang je ouders, kinderen, (ex)partner, school of werk informeert
• Durf zelfzeker zijn
• Oefen al eens op voorhand en neem je tijd om de juiste woorden te zoeken
• Schrijf neer wat je graag wil zeggen
• Besef dat jezelf kwetsbaar opstellen moedig is
• Geef niet te veel persoonlijke details als je dat niet wilt, of als je denkt dat je daar later spijt van kan hebben
• Respecteer je eigen grenzen, qua (medische) privacy en eigenwaarde
• Geef ruimte aan emoties: tranen of stress hoeven niet onderdrukt te worden
• Geef duidelijk aan waar de ander informatie en steun kan vinden (bijvoorbeeld het Transgender Infopunt, praatgroepen)
• Wees geduldig en open voor hoe je verhaal bij de ander binnenkomt, eis niet onmiddellijk een reactie
• Blijf zelf kalm en respectvol
• Benadruk dat gender slechts één aspect van iemands persoonlijkheid betreft

Meer steun of info nodig?

Het Transgender Infopunt en LumiExterne link (de opvang- en infolijn voor iedereen met vragen over seksuele voorkeur en gender) bieden een luisterend oor. Het kan ook helpend zijn je te laten bijstaan door een hulpverlener. Hiervoor kan je terecht bij een psycholoog van op de zorgkaart, een Jongeren Advies Centrum (JAC)Externe link of een Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW)Externe link. De jongerenlijn AwelExterne link, Teleonthaal (106)Externe link en de Zelfmoordlijn (1813Externe link) voorzien algemene steun. Meer ontdekken over dit onderwerp kan eveneens via alle interessante filmpjes, links en bronnen op deze pagina’s.