Travestie

Wat is travestie?

Onder travestie verstaat men meestal een man die zich occasioneel als vrouw kleedt, voordoet en gedraagt. Vrouwen die zich occasioneel mannelijk kleden of gedragen worden meestal niet als travestie aanzien. Veel hangt dus blijkbaar af van de culturele connotatie. De meeste personen die aan travestie doen voelen zich overwegend goed bij het geslacht dat ze toegewezen kregen bij de geboorte. Bijvoorbeeld: iemand is geboren als man, voelt zich ook man, kleedt zich doorgaans als man en neemt een mannelijke rol op binnen de samenleving (of wat we daar stereotiep onder verstaan). 

Personen die aan travestie doen hebben over het algemeen gezien niet de wens om zich permanent uit te drukken en te identificeren als een ander gender (genderidentiteit), maar experimenteren wel graag occasioneel en in bepaalde contexten met bepaalde kledij, gedragingen, haartooi, make-up,... (genderexpressie). Meestal identificeren ze zich dus wel met het geslacht dat hen werd toegewezen bij geboorte, maar ze kunnen zich ook al dan niet deels met een ander gender identificeren1 .

Travestie is iets van alle tijden en culturen

In Noord-Amerika gebruikt men vaak de term cross-dressing om te refereren naar travestie, maar in Europa blijft de term travestie nog steeds het vaakst gebruikt2 . Travestie is iets dat al lang, en in verschillende culturen bestaat. Zo is er bijvoorbeeld sprake van travestie in de Indonesische cultuur, de calabai en bissu. Travestie wordt er geassocieerd met een specifiek status en het hebben van magische krachten: de bissu zouden contact kunnen maken met het verleden en de toekomst. Een persoon moet ook verschillende fases en rituelen doormaken om bissu te worden3 .

Waarom doet iemand aan travestie?

Travestie komt meestal voort uit een verlangen dat men moeilijk onder woorden kan brengen. Die drang kan in hevigheid variëren in de tijd. Vaak probeert men deze drang te verdringen, vanuit het idee dat eraan toegeven niet getolereerd zal worden, dat dit niet kan binnen een relatie, dat er iets mis is met hen omdat het hen rust en/of opwinding bezorgt, etc. Soms wordt dan bijvoorbeeld in een opwelling een bijeen gespaarde garderobe vernietigd of verkocht. Het verlangen naar cross-dressing blijft echter meestal latent aanwezig, tot op het moment waarop men zich weer geconfronteerd ziet met dit deel van zichzelf.

De redenen om aan travestie te doen kunnen uiteenlopend zijn, maar hangen vaak ook samen met de (sub)genderidentiteit, het gevoel man, vrouw of anders te zijn. Zo kan cross-dressing de functie hebben van uiting geven aan het stuk vrouwelijke/mannelijke/androgyne identiteit dat men in zich heeft, maar ook een gevoel van tot rust komen verschaffen, zich meer op het gemak voelen in een bepaalde expressie. Bij een aantal personen is er ook sprake van seksuele opwinding. 

Travestie staat zeker niet gelijk aan transgender. Echter, soms blijkt later dat cross-dressing een strategie was om de beleefde genderidentiteit de baas te kunnen en blijkt een persoon die zich initieel als travestie identificeerde alsnog een transitie door te willen maken. Deze kan dan de wens uitdrukken om enkele medische, sociale en/of juridische stappen te zetten. 

Waarom wordt travestie onderdrukt of verborgen?

Travestie gebeurt vaak enkel thuis, in besloten kring of 's avonds in het geheim. Personen die aan travestie doen scheiden vaak hun werk en privéleven strikt4 . Zo zijn ze er bijvoorbeeld op het werk niet open over en proberen ze het actief te verbergen5 . De meesten onder hen brengen op een gegeven moment hun partner(s) of bepaalde leden uit het gezin op de hoogte, maar velen houden het ook voor hen verborgen uit schrik voor negatieve reacties. 

Personen die aan travestie doen geven ook aan dat zij op bepaalde manieren het verlangen naar cross-dressing trachten te onderdrukken, er enkel over te fantaseren, het enkel te doen wanneer ze alleen zijn, of enkel in bepaalde contexten6 . Zij geven ook aan dat ze zich in bepaalde periodes schuldig voelen of schaamte ervaarden. Verder proberen ze deze verlangens vaak voor zichzelf te ontkennen. Redenen om travestie te verbergen zijn angst voor stigma of discriminatie en angst voor de gevolgen op familiaal vlak. Samenleven met anderen zorgt ervoor dat men weinig tijd alleen heeft om te experimenteren of uiting te geven aan de sub-identiteit. Het onderdrukken heeft een grote emotionele impact op deze personen7 .

Ondanks dat cross-dressing vooral voorkomt binnenshuis, komen de meesten ook wel af en toe omgekleed naar buiten. Zichzelf goed voelen in travestie, zelfvertrouwen hebben en zich kunnen uitdrukken zijn belangrijke aspecten in het proces om uit de kast te komen8 . Ook het beseffen dat er niets mis is met hen, en dat ze steun krijgen van een hele gemeenschap, vrienden en familie is belangrijk. Deelnemers aan een grootschalig onderzoek geven aan dat nadat ze uit de kast zijn gekomen op het werk, ze efficiënter werken en meer energie hebben omdat ze zich geen zorgen meer hoeven te maken dat collega’s erachter zouden komen9 .

Hoe vaak komt travestie voor?

Over personen die aan travestie doen zijn enkel cijfers uit een Nederlands onderzoek van Vennix uit 1997. Hierin werd het aantal mannelijke travesties vanaf de leeftijd van twintig jaar geschat op 1 tot 5% van de bevolking. De meeste van hen zijn heteroseksueel, velen hebben een relatie en/of kinderen. Vaak begint het dragen van meisjeskledij reeds van jongs af aan, in andere gevallen pas op latere leeftijd. Er is geen onderzoek naar travestie bij vrouwen, hoewel dit natuurlijk ook voorkomt.

De cijfers zullen waarschijnlijk min of meer gelijk zijn voor België, omdat Nederland en België op verschillende vlakken vergelijkbaar zijn: economisch, sociaal, cultureel en demografisch. Echter gaat het hier wel om een oud onderzoek, dus in hoeverre dit overeen komt met de huidige situatie is niet zeker.

Leefsituatie

Travestie moet je eerst voor jezelf kunnen aanvaarden. Ook sta je hier niet alleen mee. Sommigen slagen er zonder veel problemen in en brengen hun travestie reeds vroeg in een relatie of bij vrienden ter sprake. Anderen slagen er veel moeilijker in om dit deel van hun zijn te aanvaarden en te integreren in hun leven. Ze blijven dan zitten met gevoelens van schaamte en schuld. Volgens onderzoek10 worstelen zij vaak met:

• gebrek aan zelfaanvaarding, vaak gepaard gaande met angst voor ontdekking;
• eenzaamheid en isolement omdat men geen relaties durft aan te gaan;
• depressieve gevoelens.

Wanneer travestie in een relatie ter sprake wordt gebracht nadat de relatie al een tijdje bestaat, zijn vele scenario’s mogelijk. Veel hangt af van het tijdstip en de manier waarop een partner op de hoogte wordt gebracht. Vast staat dat open en eerlijke communicatie cruciaal is hierbij. Lees verder op onze pagina's voor (ex-)partners van personen die aan travestie doen.

Indien zij (en hun gezin) moeilijkheden ervaren rond het travestie gegeven, is het raadzaam om een hulpverlener met kennis ter zake aan te spreken of naar een zelfhulpgroep/vereniging te stappen. Contactgegevens vind je terug in ons zorgaanbodExterne link. (Ex-)partners kunnen terecht bij ons partnerprojectExterne link. 

Travestie en sociale media

Omdat aan travestie doen in het dagelijkse publieke leven gepaard gaat met discriminatie, geven studenten in een onderzoek aan dat zij travestie verkennen op virtuele plekken zoals sociale media11 . Op de campus gaan studenten zich aankleden en gedragen als typische mannen omdat afwijken van de norm te veel afgestraft wordt. Op sociale media delen ze selfies van zichzelf met make-up en vrouwelijke accessoires, waar ze ook vrouwelijke poses aannemen. Ze geven aan dat ze dit doen om zichzelf mooi te voelen, om zichzelf modieus en trendy te voelen, als kunstvorm of entertainment of om zich minder eenzaam te voelen12 . Hierdoor krijgen ze het gevoel een gemeenschap te hebben en kunnen ze hun sub-identiteit uiten om erkenning te krijgen van anderen. Sommigen imiteren ook bekende personen om meer bekendheid te bekomen.

Travestie en erotiek

Er zijn ook personen die aan travestie doen uit erotische overwegingen. Ze doen dan aan travestie omdat het hen opwindt, en/of omdat het anderen opwindt. Er is sprake van een continuüm tussen personen die cross-dressen om erotische redenen en zij die het doen als uitdrukking van een (sub)identiteit13 . Volgens de World Health Organization wordt fetisjistische travestie gedefinieerd als het dragen van kledij typisch aan een andere gender om seksuele opwinding te bekomen14 . In het onderzoek rapporteerde 2,8% van de mannen en 0,4% van de vrouwen ooit seksuele opwinding te hebben ervaren door aan cross-dressing te doen15 . Erotische travestie hangt ook soms samen met andere fetisjes16 .