Non-binair als koepelterm

Opdeling van genderidentiteiten

Er zijn verschillende termen voor genderidentiteiten die zich buiten het binair gendermodel stellen; genderqueer, gender non-conform, agender, genderfluïde, bigender,… Deze genderidentiteiten hebben met mekaar gemeen dat ze zich buiten de binaire gendernorm bevinden, maar ze verschillen onderling van mekaar. Sommige non-binaire personen identificeren zich ook als transgender, anderen niet. 

Termen die gebruikt worden om genderidentiteiten te omschrijven staan echter niet vast en zijn veranderlijk, alsook kan eenzelfde term door verschillende personen anders geïnterpreteerd worden. Hier willen we alvast een aantal identiteiten extra belichten. Wees je echter bewust dat dit slechts een bepaalde ervaring van een identiteit is, en dit niet voor iedereen zo geldt. Er is een enorme diversiteit aan identiteiten en ervaringen, en die ervaringen en beleving van identiteit zijn voor iedereen anders.

Genderidentiteiten kunnen op volgende manier onderverdeeld worden:1 genderidentiteiten die...

• Aspecten van mannelijkheid en vrouwelijkheid combineren: androgyn, gemengd gender, pangender,…
• Zich bewegen tussen (twee of meerdere) genders: bigender, genderfluïde, pangender, trigender...
• Een ander gender zijn: derde gender, ander gender, pangender
• De genderdichotomie verstoren en uitdagen: genderfuck, genderqueer
• De afwezigheid van gender zijn: agender, genderneutraal, genderloos, neutrois

Ook wordt vaak de voorstelling op de volgende afbeelding gebruikt om het over genderidentiteit te hebben:

Deze voorstelling stelt de genderidentiteit voor op een kruising van twee assen: een as die van mannelijkheid naar vrouwelijkheid gaat, en een as die van geen gender naar meerdere/andere genders gaat. Een persoon kan zichzelf eender waar in dit spectrum bevinden.

Een ander onderzoek geeft dan weer volgende onderverdeling aan2 :

• Genderlabels die binaire termen gebruiken (vrouw, man, masc, femme)
• Genderlabels die non-binaire termen gebruiken (androgyn, non-binair, pangender)
• Genderlabels die fluïde termen gebruiken (fluïde, gendervariant, genderfluïde)
• Genderlabels die agender termen gebruiken (genderloos, agender, non-gendered)
• Genderlabels die trans termen gebruiken (trans, transgender, transmasc, transfemme)

Echter is deze opdeling ook eerder een indicatie, en zit er wel wat variatie op. Veel personen identificeren zich met meerdere labels, en deze labels vloeien ook wat in elkaar over.

Verschillende identiteitslabels

Hieronder lijsten we enkele identiteiten en wat deze betekenen op. Let wel: dit zijn niet de enige termen die personen kunnen of mogen gebruiken om hun identiteit te omschrijven. Alsook kunnen personen deze termen op een andere manier interpreteren dan hier wordt weergegeven.

Genderqueer

De term genderqueer werd oorspronkelijk gebruikt om trans personen aan te geven die geen operatie wensten uit te voeren3 . Later werd deze term eerder gebruikt om iemand te omschrijven die het gevoel had dat hun gender buiten de genderbinariteit valt, tussen man of vrouw is of gerelateerd aan een binaire genderidentiteit maar niet volledig samenvallend4 .

Belangrijke kenmerken van genderqueer zijn: het niet kunnen categoriseren als man of vrouw, een bewuste uitdrukking van niet-man en niet-vrouw zijn. De term krijgt vaak een rebelleuze ondertoon, die het gendersysteem wil uitdagen, het is dus vaak gerelateerd aan het niet akkoord gaan met strakke hetero/cisnormatieve gendercategorieën5 . Het kan een politiek standpunt inhouden, maar dit hoeft niet.

Verder kan genderqueer ook gebruikt worden als parapluterm voor alle genderidentiteiten die buiten de man/vrouw opdeling passen. Hoewel er veel mogelijke genderbelevingen en identiteiten zijn, die elk hun eigen labels hebben, worden genderqueer en non-binair het vaakst gebruikt als paraplutermen voor deze identiteiten.

Non-binair

De term non-binair werd voor de eerste keer gebruikt zo’n 10 jaar nadat de term genderqueer werd gebruikt. Non-binair kan verschillende genderidentiteiten omvatten: geen gender ervaren, aspecten van beide genders ervaren, deels maar niet volledig een gender ervaren, een extra gender ervaren, bewegen tussen twee genders, bewegen tussen meerdere genders, en/of het binaire verstoren6 . 

Een verkorte omschrijving hiervan is identiteiten die tussen man en vrouw staan, dichter bij man of vrouw staan maar niet volledig dit gender zijn, of buiten het binaire systeem vallen. Hoewel er veel mogelijke genderbelevingen en identiteiten zijn, die elk hun eigen labels hebben, worden genderqueer en non-binair het vaakst gebruikt als paraplutermen voor deze identiteiten.

Genderfluïde

Genderfluïde geeft aan dat gender voor deze personen een fluïde begrip is, iets wat dus veranderlijk en in beweging is. Sommige genderfluïde personen omschrijven hun genderidentiteit onder andere als “deels mannelijk, deels vrouwelijk, zonder volledig een van beide te zijn” of “shiften tussen mannelijk, vrouwelijk en androgyn”7 . Een van de deelnemers uit dit onderzoek beschreef hun genderidentiteit als iets wat continu shift en veranderd zoals de stroom van een rivier en het ervaren van nooit slechts één gender aangezien hun identiteit continu in verandering is.

Sommige genderfluïde personen geven aan dat hun gender verandert tussen man, vrouw, beide en geen, of tussen verschillende andere labels van genderidentiteit, en dat dit van dag tot dag kan veranderen8 . Bij anderen gaat er dan weer meer tijd over voor dat dit verandert.

Agender

Sommige agender personen omschrijven hun genderidentiteit als het ontbreken of afwezig zijn van gender, genderneutraal zijn of niet gegenderd zijn. Sommigen voelen de categorisatie van gender aan als absurd. Anderen voelen dit gewoon aan als het niet ervaren of hebben van een gender of voelen geen connectie met mannelijkheid en vrouwelijkheid9 .

Bigender

Met bigender wordt gerefereerd naar personen wiens genderidentiteit aspecten van twee genders heeft. Deze personen geven aan zowel een mannelijk/vrouwelijk/ander gender te ervaren, en kunnen hier al dan niet tussen bewegen10 .

Polygender

Polygender beschrijft het ervaren van meerdere genders.

Pangender

Pangender refereert naar een persoon wiens genderidentiteit meerdere/alle genderidentiteiten reflecteert11 .

Demigender

Een demigender persoon voelt deels een connectie met een binaire identiteit en deels niet. Een demi man identificeert zichzelf deels als man/jongen/mannelijk, maar niet volledig. Een demi man uit een onderzoek omschreef bijvoorbeeld zichzelf soms volledig man te ervaren, en soms deels man met aspecten van vrouw en agender erin vermengd12 . Een demi vrouw identificeert zichzelf deels als vrouw/meisje/vrouwelijk, maar niet volledig. Een demiflux of demifluïde persoon geeft aan dat een deel van diens identiteit stabiel blijft terwijl de andere fluïde zijn. Vaak voelt een demiflux persoon dat het genderneutrale deel van hun identiteit het stabiele deel is13 .

Transmasc en transfemme

Transmasc of transmasculine wordt gezien als een spectrum dat kan worden opgedeeld in binaire en non-binaire identiteiten. Het ene eind van het spectrum komt dan overeen met de binaire genderidentiteit trans man, en het andere eind omvat verschillende non-binaire ervaringen die gerelateerd zijn aan mannelijkheid14 .

Transfemme or transfeminine wordt dan aan de andere kant gezien als een spectrum van binaire genderidentiteit trans vrouw naar non-binaire identeiten en ervaringen die gerelateerd zijn aan vrouwelijkheid.